De angstige ruiter

Een van de grootste struikelblokken waarmee mijn studenten bij mij te rade komen, is angst. Angst laat doorgaans een negatieve nasmaak achter bij velen, en nog veel te vaak hoor ik dat het advies gegeven wordt om "je eroverheen te zetten". Maar dat werkt niet zo eenvoudig.

Ruiters zeggen me dat ze vooral schrik hebben voor de onvoorspelbaarheid van hun paard, maar als we er dieper op ingaan, gaat het voornamelijk over hun onzekerheid om juist te handelen in situaties waarin het paard onzeker wordt. In deze blog geef ik je wat meer inzicht in angst, zodat je jezelf beter kunt begrijpen.
Als afsluiter geef ik je een paar oefeningen die je kunnen helpen je rust en vertrouwen terug te krijgen.
In een latere blog geef ik je tools om je paard te helpen met zijn angsten.

Waarom "fake it till you make it" niet werkt

Een eerste manier waarop mensen proberen om te gaan met hun angsten, is "fake it till you make it". Even doorbijten en netjes doen wat de instructeur van je vraagt, ook al voel je je hart in je keel bonken. Ik hoef je niet te vertellen dat emoties verbergen of negeren enkel werkt bij mensen (en zelfs daar niet altijd). Een paard doorprikt dat meteen.

Paarden en andere dieren (buiten sommige primaten) kunnen niet doen alsof. Zulk gedrag brengt hen bij gevolg in verwarring, waardoor het paard onzeker wordt en meer op zijn hoede is. Die spanning zorgt weer voor meer onzekerheid bij de ruiter, en zo belandt de combinatie in een vicieuze cirkel. Daarnaast is dit zelden een aanpak die ruiters op eigen houtje kunnen volhouden. Zodra de instructeur uit het gezichtsveld verdwenen is, wordt de ruiter zich weer bewust van zijn verlammende angsten, die nu nog meer bevestigd werden door het gespannen gedrag van het paard tijdens die laatste, geforceerde rit.

Vermijden dan maar

Een andere manier om om te gaan met angst is een van de redenen waarom ik een volledig andere benadering ben beginnen zoeken tot het zadelmak maken van paarden van mijn studenten. Veel paarden kwamen namelijk onder mijn begeleiding omwille van de angst van hun eigenaar. Ze hoopten dan dat hun angst magisch zou verdwijnen van zodra ze zagen hoe braaf hun paard onder mijn begeleiding zijn werk deed. Uiteindelijk ging dat best wel goed - zolang de paarden hier op stal bleven staan en hun ruiters elke training begeleid werden - maar ik merkte dat het zeer weinig loonde van zodra de mensen terug naar huis gingen. Dan namen de angsten over en zag ik dat mensen weer alles wat een beetje spannend was vermeden.
Ik krijg nog steeds regelmatig de vraag of ik op een moeilijk moment (lees: op het moment dat mensen iets verlangen van hun paard waarvoor ze zelf eigenlijk nog best wel schrik hebben) het paard even wil trainen. Vroeger deed ik dat ook. Omdat ik dacht dat ik mijn studenten zo hielp. Tegenwoordig vind ik het veel belangrijker om hen inzichten te geven in hun onzekerheden. Geen snelle fix dus, maar wel een duurzame oplossing waar ze ook in hun dagdagelijkse leven van zullen kunnen genieten.

Wat helpt dan wel?

Om met angst om te gaan, is het belangrijk om eerst te begrijpen wat angst is en wat het met je lichaam doet.
Angst is een gedachte over een verzonnen toekomst. Vaak gaat het in ons geval over een val die we ons voorstellen, of is het het verlies van controle dat ons schrik aanjaagt. Voor onze hersenen maakt het in principe niet uit of we iets echt meemaken of het alleen maar in onze fantasie bestaat. Precies dezelfde delen worden actief en hebben dezelfde effecten op ons lichaam.

Van zodra we ons gevaar voorstellen, wordt in ons lichaam een overlevingsmechanisme ingeschakeld. Het lichaam reageert alsof we echt in gevaar zijn en maakt zich klaar om te vechten of te vluchten. Dit uit zich in spierspanning, een verandering in ademhaling en het verspreiden van bepaalde feromonen (geurstoffen). Het paard pikt dit allemaal op en reageert hier dan ook op.

Op het moment dat ons brein iets verzint, zijn wij niet meer in het vredige "hier en nu", maar bevinden we ons in het vreselijke "daar en straks". Daar en straks problemen oplossen kunnen we niet. We kunnen enkel problemen oplossen en acties bedenken hier en nu. Dit beseffen is de eerste stap om onze angsten aan te pakken. Vervolgens draait het om de kunst om onszelf terug te brengen naar daar waar we beslissingen kunnen nemen om potentieel gevaarlijke situaties alsnog om te buigen.

Gemakkelijker gezegd dan gedaan? Eigenlijk niet. Net zoals bij ons paard, is ook ons lichaam steeds "hier en nu". Het volstaat dus om je aandacht terug te brengen naar je lichaam. Hiervoor zijn er enkele somatische oefeningen. Probeer ze gerust uit, zoek wat voor jou het beste werkt en maak er een gewoonte van om er steeds naar terug te grijpen van zodra je spanning voelt.

1. Observeren van je ademhaling

Breng je aandacht naar je ademhaling. Merk op hoe je inademt en uitademt, zonder deze te veranderen. Voel hoe de lucht je neusgaten binnenstroomt, je longen vult, en daarna weer naar buiten gaat. Probeer niets te forceren – observeer gewoon. Deze eenvoudige oefening helpt je om te vertragen en je aandacht naar je lichaam te verplaatsen. Het kan helpen om een van je handen op je buik te plaatsen.

2. Vier-tellen ademhaling

Adem in door je neus terwijl je tot vier telt. Houd je adem vier tellen vast. Adem vervolgens uit door je mond, opnieuw gedurende vier tellen. Herhaal dit vijf tot tien keer. Deze rustige, gecontroleerde ademhaling helpt om je zenuwstelsel te kalmeren en je focus terug te brengen.

3. Spanning en ontspanning

Span een spiergroep in je lichaam aan (bijvoorbeeld je handen, schouders of benen) gedurende vijf seconden. Laat de spanning daarna volledig los. Herhaal dit met verschillende spiergroepen. Het contrast tussen spanning en ontspanning helpt je lichaam bewust te worden van het verschil en los te laten.

4. Zintuigen resetten

Noem hardop of in je hoofd: vijf dingen die je ziet, vier dingen die je hoort, drie dingen die je voelt, twee dingen die je ruikt, en één ding dat je proeft. Deze oefening brengt je aandacht naar je directe omgeving en haalt je uit je gedachten.

5. Rotatie als basis van ontspanning

Voel de rotatie van je paard. Zet je paard op een cirkel daar waar hij zich op zijn gemak voelt. Duw je handen zachtjes naar de oren toe en let op hoe het paard onder je beweegt. Probeer de rotatie van de ribbenkas passief te volgen met je volledige lichaam. Geef jezelf de tijd om wat te zakken in je lichaam en laat het paard jouw lichaam passief bewegen.

Tot slot

Angst begrijpen is de eerste stap om ermee om te gaan. Door je aandacht te richten op je lichaam en het huidige moment, kun je de vicieuze cirkel van angst doorbreken. Begin met kleine stappen, probeer deze oefeningen en merk hoe je zelfvertrouwen groeit.
In een volgende blog deel ik hoe je je paard kan helpen om terug in zijn lichaam te komen zodat jullie samen meer ontspannen kunnen genieten van jullie samenwerking.
Maar onthoud: het begint altijd bij jou.